De COVID-19 crisis heeft aangetoond dat zelfstandigen in ons land vaak in de kou blijven staan. Bovendien weet iedereen ondertussen dat het wettelijk pensioen niet voldoende is om zorgeloos te kunnen leven. De opbouw en juiste aanwending van een aanvullend pensioenkapitaal kan daarbij de levenskwaliteit aanzienlijk verhogen.
Wat betekent VAPZ?
Een VAPZ of Vrij Aanvullend Pensioen voor Zelfstandigen biedt aan de zelfstandigen de mogelijkheid om extra pensioen op te bouwen door het afsluiten van een levensverzekering. Daarbij wordt periodiek een premie gestort naar de verzekeringsinstelling. De gestorte premies worden gekapitaliseerd tegen een op voorhand vastgelegde rentevoet.
Vrij aanvullend pensioen voor zelfstandigen kan de vorm van een gewoon VAPZ aannemen of van een sociaal aanvullend pensioen.
Wat is een sociaal VAPZ?
Een sociaal VAPZ zorgt voor een extra bescherming door aanvullende waarborgen. Zo krijg je via het sociale variant bijvoorbeeld vergoeding voor inkomensverlies tijdens de moederschapsrust of arbeidsongeschiktheid. Het is dus een aanvullend pensioen met een sociaal component. Een handige vergelijking tussen gewoon en sociaal VAPZ vind je op de website van KBC.
Hoe werkt VAPZ?
Je financiert je aanvullend pensioen door periodiek een premie te storten naar de verzekeringsmaatschappij. In totaal kan er per jaar 8,17% van het beroepsinkomen fiscaal voordelig gespaard worden. Hierbij wordt het geherwaardeerd inkomen van 3 jaar geleden in aanmerking genomen. Om het bedrag van de aftrekbare premie in 2022 te berekenen, moet er dus gekeken worden naar het beroepsinkomen uit 2019.
De bovengrens voor de premie ligt hoger bij het sociaal VAPZ. Per jaar kan je met het sociaal VAPZ-regime 9,40% van je beroepsinkomen volstorten.
De overheid legt ook jaarlijks minimum- en maximumgrenzen vast. De vastgestelde bedragen voor 2021 vind je op de website van Vivium.
Zodra je een bepaalde leeftijd bereikt, kan je het gespaarde bedrag opnemen. Het pensioenkapitaal is opvraagbaar vanaf de leeftijd van 60 jaar. Kies je ervoor om na de wettelijke pensioenleeftijd nog te blijven werken, dan kan je alsnog het pensioenkapitaal opvragen.
Doorgaans wordt VAPZ betaald door de privé persoon achter de firma. De VAPZ-premies zijn dan ook volledig aftrekbaar als beroepskosten in je personenbelasting. Door deze aftrek heb je een lager belastbaar inkomen en zullen de sociale bijdragen die je moet betalen ook dalen.
Waarom is VAPZ nodig?
Het wettelijk pensioen voor zelfstandigen is beperkt. Volgens het onderzoek van Het Laatste Nieuws vreest 66% van de Belgen dat het wettelijk pensioeninkomen ontoereikend zal zijn. Het opbouwen van een aanvullend pensioen is tegenwoordig noodzakelijk om de levensstandaard te behouden die men gewend is.
Wie kan VAPZ gebruiken?
Zelfstandige in hoofdberoep
Zowel zelfstandigen met vennootschap als zelfstandigen-natuurlijke personen (zonder vennootschap) kunnen een aanvullend pensioen opbouwen door zelf een VAPZ-contract aan te gaan. Het betalen van sociale bijdragen is de hoofdvoorwaarde om het vrij aanvullend pensioen voor zelfstandigen op te bouwen. Was je niet het volledig jaar bijdrageplichtig als zelfstandige in hoofdberoep? Dan wordt de aftrekbare VAPZ-premie proportioneel herleid.
Zelfstandige in bijberoep
De zelfstandige in bijberoep moet voldoen aan een aantal voorwaarden om een VAPZ-overeenkomst te kunnen sluiten. Zo kan je enkel aan een VAPZ beginnen als je inkomen uit bijberoep minstens even hoog is als het minimuminkomen van een zelfstandige in hoofdberoep. Dan betaal je eigenlijk dezelfde sociale bijdragen als een zelfstandige in hoofdberoep en heb je ook hetzelfde recht op aanvullend pensioen.
Meewerkende echtgenoten
Een meewerkende echtgenoot die toetreedt tot het MAXI-statuut (volledig sociaal statuut van zelfstandigen) kan ook een VAPZ-overeenkomst afsluiten.
Medisch beroep
Medische beroepen vormen een uitzondering op de regel dat VAPZ enkel voor zelfstandigen bedoeld is. Ben je als zorgverstrekker conventioneel tewerkgesteld, dan kan je binnen je statuut als werknemer een VAPZ-overeenkomst sluiten.
Let wel op: als niet zelfstandige zorgverstrekker moet je verplicht voor het sociaal VAPZ kiezen.
VAPZ of IPT?
VAPZ wordt in principe gefinancierd door de ondernemer-natuurlijke persoon (in je privé en niet door de vennootschap). Echter kan je de premies ook door je vennootschap laten betalen. Wanneer het VAPZ door de firma betaald wordt, vormen de gestorte VAPZ-premies in hoofde van de begunstigde een voordeel van alle aard. Deze premies zijn dan als het ware een onderdeel van het loon dat je aan jezelf als bedrijfsleider uitkeert.
Dit kan in sommige gevallen interessant zijn indien men VAPZ wil aanvullen met een Individuele Pensioentoezegging. De som van het wettelijk pensioen van de zelfstandige en het via IPT opgebouwd aanvullend pensioen mag niet meer bedragen dan 80% van het loon dat hij aan zichzelf uitkeert. De maximumgrens van de IPT-stortingen hangt dus nauw samen met de bezoldiging.Anders geformuleerd stijgt de premiegrens van de IPT samen met het loon. Door VAPZ door je vennootschap te laten betalen, zorg je ervoor dat je loon gaat stijgen en geef je jezelf dus ook de mogelijkheid om meer financiële reserves uit je vennootschap naar je privé over te brengen via IPT.
VAPZ of IPT? Het antwoord is: alle twee.. De beste manier om aan pensioensparen te doen is dan ook om verschillende vormen van langetermijnsparen te combineren. Zelfstandigen zonder vennootschap kunnen kiezen voor een Pensioenovereenkomst voor Zelfstandigen (POZ) i.p.v. IPT. Gezien de brede waaier aan mogelijkheden, neem je best een expert onder de arm die de fiscale en financiële aspecten van pensioensparen door en door kent.
VAPZ en investeringen
Zoals eerder uitgelegd, kan je in het kader van een VAPZ jaarlijks maar 8,17% van je beroepsinkomen storten. VAPZ is dus een beperkte vorm van sparen in vergelijking met IPT. De combinatie van VAPZ en IPT kan ervoor zorgen dat er een aanzienlijk pensioenkapitaal opgebouwd wordt. Echter wordt dit kapitaal normaal gezien pas uitgekeerd op je wettelijke pensioendatum.
Er bestaat wel een manier om vandaag al deze ‘slapende reserves’ te benutten. Met je aanvullend pensioenkapitaal als waarborg kan je namelijk een ‘bulletkrediet’ bij de bank (of de verzekeraar van je aanvullend pensioen) aanvragen om in vastgoed te investeren. Het voordeel van een dergelijke kredietovereenkomst is dat je gedurende de ganse looptijd enkel interesten moet aflossen. De hoofdsom betaal je op de vervaldagterug met een gedeelte van het uitgekeerde pensioenkapitaal.
Kies je ervoor om het opgebouwd kapitaal via de verzekeringsmaatschappij eerder op te vragen, dan spreken we van een voorafname op het pensioenkapitaal. Dit is natuurlijk niet gratis en resulteert in maandelijkse kosten (vergelijkbaar met interesten).
In de tussentijd kan je, indien de investering succesvol is, het huurrendement gebruiken om de intresten te betalen. De huidige interestvoeten liggen relatief laag. Zo kan je een mooi vastgoedobject bemachtigen zonder je huidige levensstandaard in het gedrang te brengen. Je moet dan wel kiezen voor een correct pand. Het rendement, de toekomstverwachtingen en demografie van de streek, de verhuurbaarheid en wederverkoopbaarheid zijn doorslaggevende factoren bij deze keuze.
Neem daarbij geen risico en laat je begeleiden door iemand met ervaring zowel in de vastgoedsector als in het financiewezen.
VAPZ door de bril van de fiscus
De pensioenopbouw via VAPZ-regime genereert grote fiscale voordelen in je personenbelasting. Via je lagere sociale bijdragen en je belastingaftrek recupereer je tot maar liefst 70% van jouw gespaarde premie.
Hoe wordt VAPZ belast?
Vooreerst wordt er op de volledige uitkering een RIZIV-bijdrage van 3,55% en een solidariteitsbijdrage (tussen 0% en 2%) ingehouden. Het pensioenkapitaal dat uitgekeerd wordt op het einde van je VAPZ-contract wordt belast volgens de ‘fictieve rente’. Dit is een percentage op het opgebouwd kapitaal.
Stel dat je VAPZ-overeenkomst ten einde loopt en je het pensioenkapitaal ontvangt. Je wordt dan niet meteen op het volledig kapitaal belast. Afhankelijk van de leeftijd waarop je het kapitaal ontvangt, wordt een klein percentage (3.5% tot 5%) van het volledig bedrag berekend. Dit percentage moet je jaarlijks aangeven bij de fiscus. Het bedrag dat dit percentage vormt, wordt elk jaar belast als pensioeninkomen.
Je moet deze fictieve rente niet voor de rest van je leven blijven aangeven. De duur (10 tot 13 jaar) van de aangifteplicht hangt af van je leeftijd wanneer het pensioenkapitaal uitgekeerd wordt.
Op het eerste zicht kan dit ingewikkeld lijken. Het komt er vooral op aan om je goed te laten begeleiden zodat je financiële inspanningen ook het verwachte resultaat opleveren. De meest voordelige manier van sparen verschilt voor iedereen. Er moet namelijk rekening worden gehouden met talrijke factoren zoals je financiële situatie, uitgaven en wensen naar de toekomst toe. Daarom is het aan te raden om een financieel adviseur te consulteren.
Wanneer VAPZ opnemen?
Een VAPZ is een levensverzekering die opvraagbaar is nadat men de leeftijd van 60 jaar heeft bereikt.
Ben je 65 jaar of ouder op de dag dat je het VAPZ-kapitaal ontvangt, dan wordt de fictieve rente ook maar op 80% van het bedrag berekend. De andere 20% wordt dan niet belast. Het is dus voordeliger om te wachten tot de wettelijke pensioenleeftijd.
Heb ik VAPZ nodig?
- Tegenwoordig is het creëren van een extra pensioenspaarpot geen luxe maar een noodzaak. Voor de zelfstandigen is het aanvullend pensioen onmisbaar. Elk jaar zonder sparen is een jaar dat je later misschien zal betreuren.
- Het VAPZ biedt je de mogelijkheid om ook tijdens je pensioenjaren dezelfde levensstandaard te behouden. Bovenop kleeft aan deze manier van sparen ook een fiscaal voordeel.
- Word je goed begeleid, dan leveren de premies die je dit jaar stort een mooi rendement in de toekomst. Een ervaren deskundige kan je ook adviseren over de mogelijkheden waarmee je het aanvullend pensioenkapitaal vervroegd kan benutten voor een interessante investering.